Orkisz to starożytne zboże, które w ostatnich latach zyskało ogromną popularność wśród osób dbających o zdrowe odżywianie. Ten pradawny krewny pszenicy zwyczajnej wyróżnia się nie tylko wyjątkowym smakiem, ale przede wszystkim imponującym profilem odżywczym. Czy jednak orkisz rzeczywiście zasługuje na miano superfood? Jakie właściwości zdrowotne posiada i kto powinien włączyć go do swojej diety? W tym artykule przyjrzymy się bliżej wartościom odżywczym orkiszu, jego kaloryczności oraz potencjalnym korzyściom zdrowotnym, które może przynieść regularne spożywanie tego zboża.

Czym jest orkisz i jaka jest jego historia?

Orkisz (łac. Triticum spelta) to jedna z najstarszych odmian pszenicy, uprawiana już około 5000 lat p.n.e. na terenach Bliskiego Wschodu. W przeciwieństwie do nowoczesnych odmian pszenicy, orkisz zachowuje swoją łuskę podczas zbiorów, co chroni ziarno przed zanieczyszczeniami i pestycydami z otoczenia.

To, co wyróżnia orkisz, to fakt, że nie został on poddany intensywnym modyfikacjom genetycznym, jak miało to miejsce w przypadku współczesnej pszenicy. Dzięki temu zachował wiele ze swoich pierwotnych właściwości odżywczych, które zostały częściowo utracone w procesie uszlachetniania nowoczesnych zbóż.

Orkisz przeżywa obecnie swój renesans, głównie dzięki rosnącemu zainteresowaniu tradycyjnymi, nieprzetworzonymi produktami spożywczymi. Jest wykorzystywany do produkcji mąki, z której wypieka się chleby, bułki i ciasta, a także do wytwarzania kasz, płatków, makaronów i ekspandowanych przekąsek.

Wartości odżywcze orkiszu

Orkisz to prawdziwa skarbnica składników odżywczych. W porównaniu do pszenicy zwyczajnej zawiera więcej białka, nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz błonnika pokarmowego. Jest również bogatym źródłem witamin i minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Składnik odżywczy	Zawartość w 100g orkiszu
Kalorie	338-359 kcal
Białko	14-14,6 g
Tłuszcze	2-2,43 g
Węglowodany	67-70 g
Błonnik pokarmowy	10,7-11 g

Orkisz jest również cennym źródłem witamin, szczególnie z grupy B (B1, B2, B3, B5, B6, B9), a także witamin A, D, E i K. Zawiera również imponującą ilość minerałów, takich jak:

• Magnez – wspierający pracę układu nerwowego i mięśniowego
• Żelazo – niezbędne do produkcji czerwonych krwinek
• Cynk – wspierający odporność organizmu
• Fosfor – ważny dla zdrowia kości
• Potas – regulujący ciśnienie krwi
• Selen – działający jako przeciwutleniacz
• Miedź – wspierająca produkcję kolagenu

Orkisz a kalorie – czy nadaje się na dietę?

Orkisz, podobnie jak inne zboża, jest dość kaloryczny – 100 g suchego ziarna dostarcza około 338-359 kalorii. Jednak nie powinno to zniechęcać osób dbających o linię do włączenia go do diety.

Wysoka zawartość błonnika w orkiszu sprawia, że daje on długotrwałe uczucie sytości, co może pomóc w kontrolowaniu apetytu i zapobieganiu podjadaniu między posiłkami. Ponadto, orkisz ma niski indeks glikemiczny, co oznacza, że powoli uwalnia glukozę do krwiobiegu, zapobiegając nagłym skokom poziomu cukru we krwi.

Szklanka ekspandowanego orkiszu waży około 30 g i dostarcza 108 kalorii, co czyni go świetną przekąską dla osób kontrolujących wagę.

Warto pamiętać, że to nie sama kaloryczność produktu, ale jego ogólna wartość odżywcza i wpływ na organizm powinny być brane pod uwagę przy planowaniu zdrowej diety.

Właściwości zdrowotne orkiszu

Orkisz wykazuje liczne właściwości prozdrowotne, które czynią go cennym składnikiem zbilansowanej diety. Regularne spożywanie produktów orkiszowych może przynieść szereg korzyści dla zdrowia.

Wpływ na układ trawienny

Jedną z najważniejszych zalet orkiszu jest jego pozytywny wpływ na pracę układu pokarmowego. Wysoka zawartość błonnika w orkiszu wspomaga perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom i reguluje pracę jelit. Błonnik zawarty w orkiszu działa jak prebiotyk, wspierając rozwój korzystnej mikroflory jelitowej.

Orkisz jest również łatwiejszy do strawienia niż zwykła pszenica, co może być korzystne dla osób z wrażliwym układem pokarmowym. Warto jednak pamiętać, że zawiera on gluten, więc nie jest odpowiedni dla osób z celiakią czy nietolerancją glutenu.

Regulacja poziomu cukru i cholesterolu we krwi

Orkisz może być szczególnie korzystny dla osób zmagających się z problemami metabolicznymi. Dzięki niskiemu indeksowi glikemicznemu pomaga utrzymać stabilny poziom cukru we krwi, co jest istotne zarówno dla osób z cukrzycą, jak i dla tych, którzy chcą uniknąć wahań energii w ciągu dnia.

Błonnik i fitosterole zawarte w orkiszu przyczyniają się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, co może zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Regularne spożywanie produktów orkiszowych może więc stanowić element profilaktyki miażdżycy i innych schorzeń układu krążenia.

Wzmacnianie odporności

Orkisz zawiera rodanid – związek działający jak naturalny antybiotyk, który wspomaga układ odpornościowy w walce z infekcjami. Ten sam związek występuje również w ślinie, krwi i mleku matki, gdzie pełni funkcję ochronną.

Bogactwo witamin i minerałów w orkiszu dodatkowo wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, pomagając organizmowi bronić się przed chorobami.

Dla kogo orkisz będzie szczególnie korzystny?

Orkisz może przynieść korzyści zdrowotne różnym grupom osób, szczególnie:

• Osobom dbającym o zdrową, zbilansowaną dietę
• Osobom z problemami trawiennymi (z wyjątkiem celiakii i nietolerancji glutenu)
• Osobom kontrolującym wagę
• Osobom z podwyższonym poziomem cholesterolu
• Osobom z cukrzycą typu 2 lub insulinoopornością
• Osobom narażonym na częste infekcje

Warto podkreślić, że orkisz, mimo swoich licznych zalet, zawiera gluten i nie jest odpowiedni dla osób z celiakią czy alergią na gluten. W takich przypadkach należy sięgnąć po bezglutenowe alternatywy, takie jak gryka, quinoa czy amarantus.

Jak włączyć orkisz do codziennej diety?

Istnieje wiele sposobów na włączenie orkiszu do codziennego jadłospisu. Oto kilka propozycji:

Produkt orkiszowy	Zastosowanie w kuchni
Mąka orkiszowa	Chleby, bułki, ciasta, naleśniki
Kasza orkiszowa	Dodatek do dań głównych, sałatek, zapiekanek
Płatki orkiszowe	Śniadaniowe owsianki, musli, wypiek ciasteczek
Makaron orkiszowy	Podstawa dań obiadowych
Orkisz ekspandowany	Zdrowa przekąska, dodatek do jogurtu

Rozpocznij od stopniowego wprowadzania produktów orkiszowych do diety, zastępując nimi produkty z białej mąki. Możesz zacząć od porannej owsianki z płatków orkiszowych, kanapek z chleba orkiszowego czy makaronu orkiszowego na obiad.

Pamiętaj, że najzdrowsze są produkty pełnoziarniste, które zachowują wszystkie cenne składniki odżywcze orkiszu.

Czy orkisz jest zdrowy? Podsumujmy

Orkisz zdecydowanie zasługuje na miano zdrowego zboża. Bogaty w białko, błonnik, witaminy i minerały, oferuje szereg korzyści zdrowotnych – od wspomagania trawienia, przez regulację poziomu cukru i cholesterolu we krwi, po wzmacnianie odporności.

Włączenie orkiszu do zbilansowanej diety może przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia i samopoczucia. Warto jednak pamiętać, że żaden pojedynczy produkt nie jest panaceum na wszystkie dolegliwości, a kluczem do zdrowia jest różnorodna, zbilansowana dieta w połączeniu z aktywnym stylem życia.

Jeśli nie masz przeciwwskazań zdrowotnych (takich jak celiakia czy alergia na gluten), warto rozważyć włączenie orkiszu do codziennego jadłospisu i cieszyć się jego smakiem oraz korzyściami zdrowotnymi, jakie oferuje.