Dieta keto dla dzieci to kontrowersyjny temat budzący wiele emocji wśród rodziców i specjalistów. Choć w niektórych przypadkach może przynosić korzyści zdrowotne, jej stosowanie u najmłodszych wymaga szczególnej ostrożności i nadzoru lekarskiego. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do diety ketogenicznej u dzieci?

Wskazania do diety keto u dzieci

Głównym medycznym wskazaniem do stosowania diety ketogenicznej u dzieci pozostaje lekooporna padaczka, szczególnie zespoły Westa, Lennoxa-Gastauta i Dravet. Dieta keto jest zalecana, gdy dwa lub więcej leków przeciwpadaczkowych nie przynosi zadowalających efektów. U około połowy pacjentów pozwala ona zredukować częstość napadów o ponad 50%.

Inne potencjalne zastosowania pediatryczne obejmują niektóre wrodzone wady metabolizmu (np. deficyt dehydrogenazy pirogronianowej, deficyt transportera glukozy GLUT-1), choroby neurodegeneracyjne (np. stwardnienie guzowate, zespół Retta) oraz zaburzenia ze spektrum autyzmu, choć dowody na skuteczność są tu znacznie słabsze. Trwają też badania nad rolą ketozy w terapii wspomagającej niektórych nowotworów mózgu u dzieci.

Czym jest dieta ketogeniczna?

Dieta ketogeniczna to sposób odżywiania charakteryzujący się bardzo niską zawartością węglowodanów (zwykle poniżej 50 g dziennie), umiarkowanym spożyciem białka i wysokim udziałem tłuszczów. Taki rozkład makroskładników prowadzi do stanu ketozy, w którym organizm zaczyna efektywnie spalać tłuszcz i produkować ciała ketonowe służące jako alternatywne źródło energii dla mózgu i innych tkanek.

Choć dieta keto zyskała popularność głównie jako metoda odchudzania u dorosłych, pierwotnie została opracowana w latach 20. XX wieku jako terapia lekoopornej padaczki u dzieci. Badania wykazały, że u części pacjentów ketoza metaboliczna może zmniejszać częstotliwość i nasilenie napadów padaczkowych, prawdopodobnie dzięki neuroprotekcyjnemu działaniu ciał ketonowych.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Dieta ketogeniczna wiąże się z istotnymi ograniczeniami żywieniowymi i potencjalnymi skutkami ubocznymi, dlatego nie jest odpowiednia dla każdego dziecka. Bezwzględne przeciwwskazania do diety keto obejmują zaburzenia metabolizmu tłuszczów (np. niedobór karnityny, zaburzenia beta-oksydacji), choroby wątroby, trzustki i dróg żółciowych, ciężkie choroby nerek oraz niektóre wrodzone wady metaboliczne.

Względne przeciwwskazania to m.in. otyłość, cukrzyca typu 1, kamica trzustkowa, refluks żołądkowo-przełykowy, zaparcia i biegunki, niedobory witamin i składników mineralnych oraz trudności z przyjmowaniem pokarmów wysokotłuszczowych. Dietę keto należy też ostrożnie stosować u dzieci z alergią na białka mleka i jaj, gdyż produkty te są jej istotnymi składnikami.

Potencjalne skutki uboczne

Nawet przy prawidłowym bilansowaniu, dieta ketogeniczna może powodować szereg działań niepożądanych. W pierwszych tygodniach często występuje tzw. grypa ketonowa objawiająca się zmęczeniem, bólami głowy, nudnościami, wymiotami i zaparciami. Długofalowo mogą pojawić się zaburzenia lipidowe, kamica nerkowa, spowolnienie wzrostu, osteopenia, niedobory witamin i minerałów oraz kwasica metaboliczna.

Inne problemy to monotonia diety i trudności z jej utrzymaniem przez dziecko oraz wysokie koszty specjalistycznej żywności i suplementów. Nagłe przerwanie diety keto lub błędy żywieniowe grożą z kolei efektem „odbicia” i nawrotem napadów padaczkowych. Dlatego niezwykle ważne jest odpowiednie przeszkolenie rodziców i opiekunów dziecka.

Zasady bezpiecznego stosowania

Ze względu na złożoność i ryzyko, dieta ketogeniczna u dzieci powinna być prowadzona wyłącznie pod ścisłym nadzorem doświadczonego zespołu medycznego – lekarza, dietetyka i często neurologa. Konieczna jest wstępna kwalifikacja obejmująca ocenę stanu zdrowia, nawyków żywieniowych i motywacji dziecka oraz jego opiekunów.

Jadłospis musi być indywidualnie skomponowany, aby pokryć zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze przy zachowaniu odpowiednich proporcji makroskładników (zwykle 3-4 g tłuszczu na 1 g białka i węglowodanów łącznie). Co jeść na diecie keto? Zaleca się spożywanie pełnowartościowych produktów zwierzęcych, olejów roślinnych, orzechów, warzyw nieskrobiowych i owoców jagodowych oraz ograniczenie przetworzonych przekąsek i fast foodów.

Niezbędna jest regularna suplementacja witamin, minerałów, kwasów tłuszczowych omega-3 i błonnika pokarmowego. Konieczne jest też monitorowanie wzrostu i rozwoju dziecka, parametrów biochemicznych (profil lipidowy, wapń, magnez, kwas moczowy), ciśnienia krwi, EKG oraz stężenia ciał ketonowych w moczu lub krwi. Modyfikacja leczenia padaczki powinna odbywać się stopniowo i ostrożnie.

Przykładowy jadłospis diety keto dla dzieci na 3 dni

Dzień	Posiłek	Danie	Składniki
1.	Śniadanie	Keto naleśniki z mąki kokosowej	2 jajka, 2 łyżki mąki kokosowej, ½ łyżeczki proszku do pieczenia, szczypta soli, masło klarowane lub olej kokosowy do smażenia
	Obiad	Pieczona pierś z kurczaka z warzywami	pierś z kurczaka, brokuły, kalafior, cukinia, oliwa z oliwek, sól, pieprz, ulubione przyprawy
	Kolacja	Sałatka z awokado, pomidorkami koktajlowymi i serem feta	1 awokado, garść pomidorków koktajlowych, ser feta, oliwa, sok z cytryny
2.	Śniadanie	Jajecznica z boczkiem i pomidorami	2-3 jajka, 2 plastry boczku, pomidory koktajlowe, sól, pieprz
	Obiad	Pulpeciki mięsne w sosie śmietanowym z cukinią	mielona wołowina lub wieprzowina, cukinia, śmietana 30%, sól, pieprz, ser żółty (opcjonalnie)
	Kolacja	Truskawkowe smoothie	230 ml mleka kokosowego, 130 g truskawek świeżych lub mrożonych, ½ łyżki soku z limonki, ¼ łyżeczki ekstraktu waniliowego
3.	Śniadanie	Omlet z szynką i serem	2-3 jajka, 1-2 plastry szynki, starty ser żółty, sól, pieprz
	Obiad	Łosoś pieczony z warzywami	filet z łososia, szparagi, brokuły lub inne warzywa, masło, sól, pieprz, sok z cytryny
	Kolacja	Lody jogurtowe	225 g truskawek, 50 ml jogurtu greckiego, 100 ml śmietanki 30%, 1 łyżka erytrytolu, 1 łyżeczka ekstraktu waniliowego

Dieta keto dla dzieci to potencjalnie skuteczna, ale wymagająca metoda leczenia lekoopornej padaczki i niektórych rzadkich chorób metabolicznych. Ze względu na restrykcyjny charakter i działania niepożądane, nie jest zalecana zdrowym dzieciom w celu redukcji masy ciała czy poprawy sprawności umysłowej. 

Decyzja o jej wdrożeniu musi być poprzedzona wnikliwą analizą korzyści i ryzyka przez interdyscyplinarny zespół specjalistów oraz edukacją dziecka i jego rodziny. Odpowiednio zaplanowana i nadzorowana dieta ketogeniczna może znacząco poprawić jakość życia małych pacjentów z ciężkimi postaciami padaczki.