Paleolityczne żywienie wzbudza skrajne emocje wśród specjalistów od dietetyki i medycyny.
Eksperci są w tej kwestii podzieleni – ich opinie o diecie paleo determinuje kwestia radykalnej eliminacji całych grup produktów spożywczych. Zwolennicy podkreślają naturalne pochodzenie składników, krytycy wskazują na ryzyko niedoborów żywieniowych.
Dieta paleo – opinie specjalistów i kontrowersje
Opinie o diecie paleo są podzielone – jedni uważają ją za dobrodziejstwo, inni wręcz przeciwnie. Krytycy podkreślają, że badania nie biorą pod uwagę wszystkich istotnych aspektów porównań między ludźmi paleolitu a współczesnymi. Średnia długość życia naszych przodków wynosiła jedynie 30-40 lat, co ogranicza wiarygodność porównań zdrowotnych. Warunki życia w paleolicie różniły się diametralnie od współczesnych. Wystarczy wymienić brak stresu w naszym rozumieniu, zanieczyszczeń i pestycydów.
Część ekspertów wskazuje też na brak długoterminowych badań z randomizacją, które pozwoliłyby na pełną ocenę bezpieczeństwa. Podobne efekty zdrowotne można osiągnąć, stosując mniej restrykcyjne diety, takie jak śródziemnomorska. Trudność w utrzymaniu diet eliminacyjnych na dłuższą metę stanowi praktyczny problem dla większości osób. Ryzyko niedoborów żywieniowych wymaga stałej suplementacji i kontroli medycznej.
Praktyczne aspekty stosowania i długoterminowe skutki
Skąd biorą się pozytywne opinie o diecie paleo? Może wiązać się z ubytkiem masy ciała wynikającym głównie z redukcji węglowodanów. Jednak przejściowy wzrost poziomu kwasu moczowego i innych produktów przemiany materii stanowi dodatkowe obciążenie dla organizmu. W porównaniu od tradycyjnego żywienia koszty diety paleo są znacznie wyższe ze względu na konieczność kupowania wysokiej jakości produktów. Poza tym monotonia jadłospisu może prowadzić do problemów z utrzymaniem diety w dłuższej perspektywie.
Korzyści wynikające ze stosowania diety paleo
Oprócz wspomnianej wcześniej redukcji masy ciała pozytywne opinie o diecie paleo wspominają również o innych aspektach zdrowotnych:
wyeliminowanie wysoko przetworzonej żywności oraz produktów bogatych w cukry rafinowane przynosi wymierne korzyści;
zmniejszenie spożycia soli i eliminacja pustych kalorii wpływa korzystnie na regulację ciśnienia tętniczego;
niski indeks glikemiczny potraw paleolitycznych ułatwia kontrolę glikemii u osób z problemami metabolicznymi.
Badanie porównujące dietę paleo z dietą śródziemnomorską wykazało większą poprawę tolerancji glukozy w grupie paleolitycznej po 12 tygodniach. Przestrzeganie zasad paleo lub wybór rozwiązania takiego jak dieta pudełkowa paleo przez 3 miesiące doprowadziło do znaczniejszego zmniejszenia stężenia trójglicerydów niż dieta konwencjonalna. Obserwowano także poprawę parametrów antropometrycznych, w tym redukcję masy ciała i obwodu talii. Zwiększenie stężenia frakcji HDL cholesterolu stanowi dodatkową korzyść tego modelu żywienia.
Przeciwwskazania i potencjalne zagrożenia zdrowotne
Warto wziąć pod uwagę również krytyczne opinie nt. diety paleo. Ze względu na eliminację nabiału Jej długoterminowe stosowanie może prowadzić do niedoborów wapnia i witaminy D. Z kolei nadmierne spożycie białka zwierzęcego zwiększa ryzyko chorób nerek, trzustki i wątroby. Wysokie stężenie szczawianów i związków purynowych może prowadzić do obciążenia nerek lub rozwoju dny moczanowej. Zbyt duża ilość witaminy A z mięsa może działać niekorzystnie, szczególnie na płód u kobiet w ciąży.
Osoby z podwyższonym poziomem lipidów powinny unikać diety paleo ze względu na wysoką zawartość tłuszczów. Może to prowadzić do wzrostu cholesterolu we krwi i pogorszenia profilu lipidowego. Ryzyko rozwoju nowotworów jelita grubego wzrasta przy nadmiernym spożyciu czerwonego mięsa. Ciężkostrawność diety może powodować problemy u osób z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi.
Podstawowe założenia diety paleolitycznej
Dieta paleolityczna opiera się na śladzie żywieniowym naszych przodków sprzed rewolucji rolniczej. Najważniejszą zasadą tego modelu żywienia jest spożywanie wyłącznie nieprzetworzonej żywności oraz produktów naturalnych. Zwolennicy podkreślają konieczność wybierania żywności ekologicznej pochodzącej od lokalnych rolników. System zakłada dominację mięsa, ryb, warzyw i owoców w codziennym jadłospisie.
Podstawowa filozofia paleolitycznego odżywiania koncentruje się na eliminacji produktów zbożowych oraz znacznym ograniczeniu nabiału. Plan żywieniowy wymaga również zwiększenia aktywności fizycznej, naśladując tryb życia łowców-zbieraczy. Makroskładniki w diecie paleo różnią się znacznie od współczesnych zaleceń:
białko może stanowić źródło nawet 35% dziennej energii;
tłuszcze dostarczają około 45% kalorii;
węglowodany ogranicza się do 20-30%.
Mimo pozytywnych opinii dieta paleo pozostaje kontrowersyjnym zagadnieniem w świecie medycyny i dietetyki, wymagającym dalszych długoterminowych badań z randomizacją. Przyszłość paleolitycznego żywienia prawdopodobnie będzie skupiać się na indywidualizacji zaleceń żywieniowych, uwzględniając genetyczne predyspozycje każdego człowieka. Nowoczesna nauka żywienia powinna łączyć najlepsze elementy tradycyjnych sposobów odżywiania z aktualną wiedzą o metabolizmie i fizjologii.
Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_alternatywne/75744,dieta-paleo
https://www.nowamedycyna.pl/wp-content/uploads/2014/10/nm_2013_156-164.pdf
https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2418661121
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0002916522046093?via%3Dihub