Założeniem tego modelu żywienia jest redukcja ciśnienia krwi, czy zatem możemy mówić o jakichkolwiek wadach diety DASH? Z pewnością należy pamiętać o dobroczynnym wpływie na zdrowie układu krążenia, trzeba też zdawać sobie sprawę z pewnych ograniczeń. Przed wprowadzeniem zmian w codziennym jadłospisie warto poznać specyfikę diety.
Dieta DASH – podstawowe założenia i geneza
Dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) została opracowana przez amerykańskich naukowców z instytutu US National Institutes of Health na początku lat 90. XX wieku. Stanowi kompleksowe podejście żywieniowe mające na celu obniżenie ciśnienia tętniczego krwi bez konieczności stosowania leków. Model ten powstał jako alternatywa dla zachodniego stylu odżywiania, który przyczynia się do rozwoju chorób cywilizacyjnych. Podstawowym celem diety DASH jest regulacja ciśnienia tętniczego, ale jej zastosowanie wykracza daleko poza ten aspekt.
Ten sposób odżywiania pomaga również w leczeniu zaburzeń lipidowych, zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo-naczyniowych. Dieta ta nie jest typowym planem żywieniowym nastawionym na redukcję masy ciała, choć może przynieść i taki efekt. Koncentruje się przede wszystkim na dostarczaniu organizmowi odpowiednich składników odżywczych, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia. Warto jednak pamiętać nie tylko o zaletach diety DASH – wady, a raczej pewne ograniczenia, również są istotne dla jej skuteczności.
Zalety diety DASH – kiedy może pomóc?
Zamiast skupiać się od razu na wadach diety DASH, zaczniemy od wyjaśnienia, jakie korzyści przynosi jej stosowanie:
najważniejszą zaletą diety DASH jest jej wpływ na obniżenie ciśnienia tętniczego. Już po kilku tygodniach stosowania tego modelu żywieniowego można zaobserwować spadek wartości zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego. Efekt ten utrzymuje się przez cały okres stosowania diety i jest niezależny od tego, czy dana osoba miała już zdiagnozowane nadciśnienie, czy tylko wartości wyższe niż optymalne;
ten model żywieniowy pomaga w poprawie profilu lipidowego – obniża poziom cholesterolu LDL, co zapobiega miażdżycy;
wspomaga również insulinowrażliwość, co jest szczególnie istotne w profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2;
dieta ta wykazuje silne działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne dzięki obecności jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych dostarczanych głównie z ryb, oliwy z oliwek, orzechów i nasion. Kwasy te wpływają na prawidłową budowę i funkcje błon komórkowych oraz uczestniczą w syntezie wielu niezbędnych substancji.
Okazuje się, że dieta DASH może wpływać pozytywnie na funkcjonowanie układu nerwowego. Ochrona zdrowia mózgu wynika z kilku mechanizmów – obniżenia ciśnienia tętniczego, co przekłada się na lepsze ukrwienie struktur mózgowych, oraz działania przeciwzapalnego i antyoksydacyjnego składników diety. Warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste są bogate w witaminy C i E, flawonoidy i karotenoidy, które neutralizują wolne rodniki, zmniejszają stres oksydacyjny i hamują przewlekły stan zapalny, uznawany za istotny czynnik w patogenezie chorób otępiennych.
Dieta DASH – wady, ograniczenia i trudności
Jedną z głównych wad diety DASH jest konieczność drastycznego ograniczenia spożycia soli, co dla wielu osób stanowi znaczne wyzwanie. Obniżone spożycie sodu może początkowo sprawiać, że potrawy wydają się niesmaczne lub mdłe. Przyzwyczajenie kubków smakowych do mniej słonego jedzenia wymaga czasu – większość osób potrzebuje około dwóch tygodni, aby odzwyczaić się od solenia i zacząć doceniać naturalny smak produktów. Zaleca się stopniowe ograniczanie soli oraz zastępowanie jej ziołami i przyprawami, które mogą wzbogacić smak potraw bez dodawania sodu.
Sprawdź, jak ułożyć 14-dniowy jadłospis diety. Zobacz: Dieta DASH – jadłospis na 14 dni. Zasady i przepisy
Zwłaszcza na początku jej stosowania przejście na dietę DASH może wiązać się również z problemami trawiennymi. Dieta ta jest bogata w błonnik, co u osób nieprzyzwyczajonych do takiego sposobu odżywiania może powodować gazy i wzdęcia. Organizm potrzebuje czasu, aby przystosować się do zwiększonej ilości tego składnika odżywczego. Eksperci zalecają, aby zmiany wprowadzać stopniowo – dodawać 1-2 nowe produkty o wysokiej zawartości błonnika tygodniowo, zamiast zmieniać całą dietę naraz. Takie podejście pozwala zminimalizować dyskomfort trawienny.
Praktyczne trudności we wdrażaniu diety DASH
Za wadę diety DASH wielu może uznawać konieczność uważnego czytania etykiet. Sól jest dodawana do wielu produktów spożywczych, często w ilościach, których konsumenci nie są świadomi. Wymaga to większej uważności podczas zakupów i wybierania produktów o niskiej zawartości soli. Konieczne jest rezygnowanie z gotowych dań, konserw, wędlin, płatków śniadaniowych czy niektórych produktów mlecznych, które mogą zawierać znaczne ilości sodu. Dla osób przyzwyczajonych do szybkich i wygodnych rozwiązań żywieniowych może to stanowić barierę.
Wdrożenie diety DASH często wymaga radykalnej zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych, co może być trudne w kontekście społecznym. Wspólne posiłki, uroczystości rodzinne czy spotkania ze znajomymi stanowią wyzwanie dla osób na diecie o ograniczonej zawartości soli i przetworzonych produktów. Wymaga to większej asertywności oraz umiejętności planowania. Często konieczne jest przygotowywanie własnych posiłków zamiast korzystania z oferty restauracji czy barów, gdzie trudno kontrolować zawartość soli i jakość składników. Dla osób prowadzących intensywny tryb życia może to być znaczące utrudnienie.
Dla kogo dieta DASH nie jest wskazana?
Czy za wadę diety DASH można uznać informację, że nie jest to uniwersalny sposób żywienia? Na pewno warto zdawać sobie sprawę z przeciwwskazań do jej stosowania:
najpoważniejszym jest przewlekła choroba nerek. Ze względu na wysoką zawartość potasu w zalecanych produktach, dieta ta może prowadzić do hiperkaliemii (nadmiaru potasu we krwi) u osób z upośledzoną funkcją nerek. Dlatego przed wprowadzeniem zmian w modelu żywienia, osoby z chorobami nerek muszą skonsultować się z lekarzem;
szczególną ostrożność powinny zachować również osoby przyjmujące leki wpływające na gospodarkę potasową organizmu. Dotyczy to przede wszystkim inhibitorów układu renina-angiotensyna-aldosteron (RAAS) oraz leków moczopędnych oszczędzających potas, które mogą zwiększać jego stężenie we krwi. Przed wprowadzeniem diety DASH u pacjentów stosujących te leki należy upewnić się, że poziom potasu we krwi jest prawidłowy, a dawkowanie leków ustabilizowane;
dieta DASH może nie być odpowiednia dla osób z problemami trawiennymi, takimi jak zespół jelita drażliwego (IBS), zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) czy przewlekłe biegunki. Wysoka zawartość błonnika w tej diecie może nasilać objawy tych schorzeń;
dotyczy to również osób z nietolerancjami pokarmowymi na produkty zalecane w diecie DASH, takie jak nabiał czy niektóre warzywa i owoce. W takich przypadkach konieczna jest indywidualna modyfikacja diety pod nadzorem dietetyka, aby dostosować ją do specyficznych potrzeb i ograniczeń zdrowotnych.
Ograniczenie sodu w diecie DASH może być problematyczne dla osób prowadzących bardzo aktywny tryb życia, szczególnie sportowców. Intensywna aktywność fizyczna powodująca obfite pocenie się wiąże się z utratą elektrolitów, w tym sodu. Zbyt restrykcyjne ograniczenie soli w diecie może w takich przypadkach prowadzić do zaburzeń elektrolitowych. Nie zaleca się stosowania diety DASH w wersji niskosodowej u sportowców wyczynowych oraz osób, które z powodu uprawianej dyscypliny sportu tracą znaczne ilości sodu poprzez pot. W takich sytuacjach niezbędna jest konsultacja z dietetykiem sportowym, który pomoże dostosować zawartość sodu do indywidualnych potrzeb.
Źródła: