Czy kiedykolwiek doświadczyłeś uporczywego bólu brzucha, wzdęć lub nagłych zmian w rytmie wypróżnień? Jeśli tak, możliwe, że masz do czynienia z zespołem jelita drażliwego (IBS) – tajemniczym schorzeniem, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. Ten przewlekły stan może znacząco wpłynąć na jakość życia, ale wciąż pozostaje zagadką dla wielu lekarzy. Odkryj, jakie objawy mogą wskazywać na IBS, co może je wywoływać i jak skutecznie radzić sobie z tą uciążliwą dolegliwością.

Czym jest zespół jelita drażliwego (IBS)?

Zespół jelita drażliwego (IBS – Irritable Bowel Syndrome) to powszechnie występujące przewlekłe zaburzenie przewodu pokarmowego. Dotyczy ono aż 10-20% populacji, częściej kobiet. Dieta jest kluczowym elementem terapii IBS.

Definicja i objawy IBS

IBS to choroba czynnościowa jelit związana z nawracającymi bólami brzucha i zaburzeniami defekacji. Typowe objawy to także wzdęcia, uczucie parcia na stolec, zmiany w konsystencji i częstotliwości wypróżnień. Ponadto mogą występować objawy pozajelitowe jak zmęczenie, depresja. Diagnoza IBS opiera się na utrzymywaniu się typowych objawów przez co najmniej 3 miesiące, z bólem brzucha min. 1 dzień w tygodniu.

Czynniki powodujące IBS

Za rozwój IBS odpowiada wiele czynników, m.in.:

• Zaburzenia motoryki jelit i osi jelito-mózgowe
• Dysbioza jelitowa – zmieniona mikrobiota
• Przebyte infekcje przewodu pokarmowego
• Genetyka, pochodzenie, styl życia
• Czynniki psychologiczne – stres, lęk
• Dieta bogata w FODMAP i substancje drażniące

Podtypy IBS

Wyróżnia się 4 główne podtypy IBS wg Kryteriów Rzymskich IV:

Zasady diety przy zespole jelita drażliwego

Dieta jest kluczem do kontrolowania objawów IBS, jednak musi być indywidualnie dopasowana. Zaleca się modyfikacje żywienia i unikanie produktów nasilających objawy.

Dieta low FODMAP

Dieta o niskiej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (FODMAP) to najlepiej przebadana strategia żywieniowa w IBS. Polega na eliminacji produktów bogatych w łatwo fermentujące cukry przez 2-6 tyg., a następnie ich stopniowym włączaniu. Produkty low FODMAP to m.in:

• Warzywa: marchew, ogórek, sałata, dynia
• Owoce: banan, jagody, cytryna, grejpfrut
• Źródła białka: jaja, mięso, ryby, tofu
• Bezpieczne słodziki: ksylitol, stewia

Dieta bezglutenowa

Nie ma silnych dowodów, że dieta bezglutenowa przynosi korzyści wszystkim z IBS. Jednak część pacjentów zgłasza zmniejszenie objawów po wykluczeniu glutenu. Jeśli gluten nasila dolegliwości, można rozważyć jego eliminację pod okiem dietetyka.

Nietolerancja laktozy

Ok. 20% dorosłych z IBS w Polsce ma nietolerancję laktozy, nie trawią jej prawidłowo. W takich przypadkach zaleca się rezygnację z mleka i nabiału lub wybór produktów bez laktozy. Przed zastosowaniem diety bezmlecznej warto wykonać badanie tolerancji laktozy.

Rekomendowane produkty i nawyki żywieniowe

Indywidualny dobór produktów to klucz do zmniejszania objawów IBS. Pomocna może być współpraca z dietetykiem i obserwacja reakcji organizmu na poszczególne pokarmy.

Produkty low FODMAP

Oprócz wyżej wymienionych, produkty o niskiej zawartości FODMAP to:

• Pieczywo bezglutenowe, płatki owsiane, ryż
• Pomidory, papryka, ziemniaki, groszek, jarmuż
• Ser żółty, jaja, nabiał bez laktozy
• Mięso, ryby, tofu, oliwa z oliwek

Produkty do unikania

W celu zmniejszenia objawów IBS zaleca się ograniczenie:

• Nabiału przy nietolerancji laktozy
• Pszenicy i produktów z glutenem (głównie przy nasilaniu objawów)
• Kapusty, cebuli, czosnku, porów, warzyw strączkowych
• Jabłek, śliwek, brzoskwiń, gruszek
• Alkoholu, kofeiny, ostrych przypraw
• Ksylitolu, maltitolu, sorbitolu

Znaczenie nawodnienia

Bardzo istotne jest picie odpowiedniej ilości płynów, minimum 1,5-2 l dziennie. Najlepszym wyborem jest woda i herbaty ziołowe. Należy natomiast unikać napojów gazowanych, alkoholu, mocnej kawy i herbaty. Właściwe nawodnienie zapobiega zaparciom i usprawnia pracę jelit.

Personalizacja diety przy IBS

Nie istnieje jedna uniwersalna dieta odpowiadająca wszystkim chorym z IBS. Dlatego tak ważne jest dopasowanie zaleceń do potrzeb i tolerancji danego pacjenta.

Monitorowanie reakcji organizmu

Prowadzenie dzienniczka żywieniowego z zapisywaniem spożytych produktów i objawów może być bardzo pomocne. Pozwala on na identyfikację pokarmów wyzwalających dolegliwości i odpowiednią modyfikację diety. Warto obserwować reakcje organizmu na różne produkty oraz wielkość i pory posiłków.

Konsultacja z dietetykiem

Współpraca z dietetykiem klinicznym to najlepszy sposób na stworzenie optymalnego jadłospisu przy IBS. Specjalista pomoże w odpowiednim skomponowaniu posiłków, doborze produktów i technik kulinarnych. Ułatwi też monitorowanie efektów diety i wprowadzanie ewentualnych modyfikacji. Indywidualna konsultacja żywieniowa to podstawa skutecznej dietoterapii zespołu jelita drażliwego.

Podsumowując, dieta odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów IBS. Jej podstawą są produkty o niskiej zawartości FODMAP, ew. bezglutenowe oraz dostosowanie do indywidualnej tolerancji. Warto obserwować reakcje organizmu i skonsultować jadłospis z dietetykiem w celu skutecznego leczenia zespołu jelita drażliwego.